Pročitajte: 150 godina od smrti Vuka Stefanovića Karadžića. Donosimo reportažu iz Tršića, pokraj žubora Žeravije. “Sjednete u debeloj hladovini modrih vrba i bukove šume… imao je i Vuk svoju ljubav na zelenilu ovih pašnjaka…” Ko su dva stasita momka koja su stajala u Beču pokraj kovčega preminulog Vuka… Vukov porod, poseban osvrt na lijepu Minu…
Sasvim slučajno, ako slučajnosti uopšte postoje, našli smo se tog dana u Tršiću, selu udaljenom od Loznice osam kilometara. Ionako su putovanja moje porodice slobodna, bez unaprijed zacrtanih planova, a tako je kažu i najbolje. Mika Antić bi to objasnio stihovima: „Ludo moja, zar ne znaš: divno je nemati plan”. I tako se tog dana provjerenim golfom vozeći od Drvengrada uz rijeku Drinu, nađosmo u Loznici.
Godine 1787. je rođen Vuk Stefanovič Karadžić u selu Tršić.
Godine 1817. se oženio bečlijkom, katolkinjom Anom Kraus. Imao je 30 godina.
Supruga Ana je bila mlađa Vuka 11 godina. Tokom bračnog života dugog 47 godina, Ana mu je izrodila 13-oro djece. Nažalost, sva su umirala, što u ranom djetinjstvu, što nešto starija. Samo je dvoje djece uspjelo da dožive pozne godine – djevojčica Mina rođena u julu 1828 godine, kao i Dimitrije rođen istog datuma kada i Mina, 8 godina kasnije.
Muzej na otvorenom
Od Loznice vodi asfaltni put do Tršića, a tamo uz žubor rijeke Žeravije, sačekaće vas čitava kulturno-istorijska spomenička cjelina. Na ogromnim travnatim površinama nalazi se muzej na otvorenom u kojem uživaju Lozničani i svi poštovaoci Vukovog rada. To je prostor za šetnju, istoriju, prirodu i dušu. Kroz kompleks na Vukovom imanju su postavljeni objekti koji su nekada činili srpsko domaćinstvo, tako da na tom mjestu hodate od brvnare do vodenice, od starih čardaka i ambara pa do crkve. Veliki amfitetar čeka najnovije Vukove sabore, a pretvaranjem i porodičnih kuća u atraktivne objekte Tršić postaje iskonska prirodna atrakcija ispunjena mirom i istorijom.
Ljubav mladoga Vuka
I onda sjednete u debeloj hladovini modrih vrba i bukove šume i pomislite na sve prve ljubavi na obroncima planine Gučevo. Imao je i Vuk svoju ljubav na zelenilu ovih pašnjaka i to ljubav baš iz ovog sela. To nam pomenu i jedan Lozničanin na ulazu u Vukov kompleks, požurivši da nas dočeka pričom vidjevši registarske tablice kola. “Nije Vuk bio zagledan samo u te svoje knjige i slova…”
Bijaše to Ruža, kći njihovog komšije Todora, a ljubav bijaše obostrana. Ipak, prva ljubav ne osta i posljednja. Kažu da se mladi Vuk, saznavši da će do kraja života biti hrom sa savijenom nogom, postidio i odustao od svoje Ruže. Vjeran stidu koji je nosio u sebi zbog svoje bolesti, nikada se do starosti nije vratio u svoj zavičaj. A ona se udala za uglednog trgovca iz Loznice i izrodila mu dva sina. Vuk svoju Ružu nije zaboravio ni kada je preminula. Naprotiv, iz poštovanja prema njihovim najtananijim osjećanjima iz djetinjstva, mnogo godina kasnije, njena dva sina je uspio da oslobodi iz ruku srpskog kneza koji ih bijaše osudio na smrtnu kaznu. Molio je za to pomilovanje, a kasnije su ta dva stasita momka stajala u Beču pokraj kovčega preminulog Vuka 1864. godine.
.
Mina, Vukova kći
U hladovini tršićke ljepote pomislim i na lijepu Minu. Bila je Vukova sijenka u čijoj hladovini je nalazio spokoj i snagu. Zamišljam i nju na ovim livadama, kao stasitu ženu u pratnji svog supruga, kako upoznaje staze očeve domovine.
Malo je žena koje su imale toliku čast da upoznaju najveće ljude tog doba. A ona je imala tu radost i znala je njenu vrijednost. Njena umjetnička duša je upoznala i Petra II Petrovića Njegoša, crnogorskog kneza Danila, slušala je riječi kneza i kralja Nikole I… A onda i Branka Radičevića, Đura Daničića, srpske kneževe i evropske književnike. Oni su joj uglavnom posvećivali barem po pjesmu, tako da su ostali sačuvani stihovi našeg Njegoša, braće Grim, Daničića i iznad svih Branka Radičevića. A bila joj je gorka sudbina. Ušuškana poezijom, slikarstvom, znanjem jezika i uopšte širokom lepezom obrazovanja, nije ni slutila koliko tuge mogu da ponesu njena pleća nadahnuta umjetnošću.
Bila je vjerena za čovjeka kojeg nije voljela, ali je te zaruke raskinula. U svojoj 30-oj godini udala se iz iskrene ljubavi za profesora beogradskog liceja Aleksu Vukomanovića. Od tada počinje njen ljubavni uzlet, ali vrlo brzo i sunovrat. Rodila je sina Janka, ali nakon svega par mjeseci ostala i udovica. Sa djetetom u naručju, obukla je crnu haljinu i počela borbu za ono što joj je jedino ostalo od voljenog supruga.
Iz Beograda se vratila u Beč kod roditelja, a onda slijedi novi udarac – nakon pet godina od smrti muža, Mini umire i otac… I to ne bijaše kraj njenoj patnji…
***
Vuk je umro u Beču, a njegovi posmrtni ostaci prenešeni su u Beograd nakon 33 godine. Uz velike počasti sahranjen je u porti Saborne crkve, pored Dositeja Obradovića. I kao što to obično biva, Vukov jezik je priznat za zvanični književni jezik tek četiri godine nakon njegove smrti.
Ako se ikada nađete u ovom kompleksu, uberite jedan list. Tog dana će vam isti izgledati nevrijedan i običan, ali kada ga nakon mnogo godina uzmete među prste podsjetiće vas na radost. I tada može biti sve, samo ne nevrijedan i običan. Mi u dijelu predviđenom za suvenire imamo orah iz Vukove avlije… A u dnevniku mi stoji zabilješka da ću jednom recitovati na Vukovom saboru, najstarijoj manifestaciji u Srbiji. Ili pak potpisivati knjigu “Plava zvijezda” u Vukovom domu kulture u Loznici. Neka java postane san… Pisaću tada o tome.
Jelena Petrović
Fotografije: Saša Petrović
